راه های مطالبه نفقه

با توجه به شرع و قانون مدنی، پرداخت نفقه به زوجه از مهم ترین تکالیف مرد در مقابل زن می باشد. زوجه در حالتی می تواند اقدام به مطالبه نفقه خود نماید که دارای ۲ شرط اصلی می باشد. (همان سیغه دائم بین زوجین و انجام وظایفی که زوجه در مقابل زوج دارد)

در قانون مبلغ خاصی برای نفقه زن در نظر گرفته نشده و تعین میزان نفقه با توجه به شان، شخصیت و شرایط زن انجام می شود. زوجه می تواند از ۲ روش برای مطالبه نفقه خود اقدام نماید، یعنی علاوه بر ارائه دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه خانواده، طرح شکایت کیفری به جرم ترک انفاق نیز برای این امر میسر است. 

به همین خاطر در این مقاله به بررسی راه های مطالبه نفقه می پردازیم، چنانچه پیرامون این موضوع سوالاتی دارید، می توانی مجموعه وکیل کمک تماس گرفته، تا کارشناسان ما ابهامات شما را مرتفع سازند.

نفقه زن شامل چه مواردی می شود ؟

از هنگامی که عقد نکاح جاری می شود، مرد موظف است نفقه زوجه را تامین کند. حالا سوال اینجاست که نفقه شامل چه مواردی می شود؟

نفقه شامل؛ همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، نان ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

پس همان طور که مشخص است، شوهر باید تمام نیازهای معیشتی و رفاهی زن را فراهم کند. البته قانون مقدار و کیفیت موارد نفقه را متناسب با شان زن تعریف کرده است. بهعنوان مثال اگر خانم در منزل پدر برای خرید لباس ماهانه یک میلیون تومان هزینه می کرده، شوهر نیز باید مبلغی نزدیک به آن هزینه کند و یا بهتر است اینگونه بیان کنیم که، درصورتی که زوجه دادخواست مطالبه نفقه بدهد و کار به دادگاه کشیده شود ملاک تعیین مبلغ نفقه همان یک میلیون تومان پول لباسی است که زن در خانه پدری هزینه کرده است. البته تشخیص این موضوع و تعیین میزان نفقه بر عهده قاضی می باشد.

لازم است به این نکته نیز اشاره کنیم که در عقد موقت، نفقه جزو حقوق زن نمی باشد مگر در حالتی که با آقا توافق کرده باشند.

راه های مطالبه نفقه

زن می تواند از ۲ طریق اقدام به درخواست نفقه خود کند، البته این امر زمانی امکان پذیر است که از مرد تمکین کرده باشد، در غیر این صورت نمی تواند اقدام به مطالبه نفقه خود نماید.

راه اول : زوجه در این روش باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و با ارائه دادخواست مطالبه نفقه، درخواست خود را مطرح کند. پس از آن قاضی بر اساس مستندات اقدام به صدور حکم می کند و شوهر را مجبور به پرداخت نفقه خواهد کرد.

راه دوم : زن به صورت کیفری از شوهر خود به جرم ترک انفاق شکایت کند، در این روش علاوه بر محکوم شدن مرد به پرداخت نفقه، امکان زندانی شدن مرد نیز وجود دارد و با طولانی شدن عدم پرداخت نفقه، ممکن است سبب ایجاد حق طلاق برای زن شود.

به موجب ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، هر کس با د‌‌اشتن استطاعت مالی ، نفقه زن خود‌‌ را د‌‌ر صورت تمکین ندهد ، د‌‌اد‌‌گاه او را از سه ماه و یک ‌روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌کند .

ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی

هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع نماید دادگاه‌ او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌نماید.

علاوه بر این، در ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده در خصوص جرم ترک انفاق به زوجه چنین مقرر شده است : هرکس با داشتن استطاعت مالی ، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد ، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود . البته طبق تبصره همین ماده امتناع از پرداخت نفقه زوجه ‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین می باشد نیز مشمول مقررات این ماده است.

بنابراین زوجه می تواند با مراجعه به دادسرای محل زندگی مشترک ابتداً شکواییه ای مبنی بر ترک انفاق تنظیم و پس از انجام تحقیقات در کلانتری، در دادگاه حکم به مجازات زوج داده شود.

ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده

هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.

تبصره ـ امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.

شرایط مطالبه نفقه 

۱_ عقد دائم 

الزام پرداخت نفقه زن توسط مرد از نتایج عقد دائم می باشد، یعنی در عقد موقت شوهر وظیفه ای در قبال پرداخت نفقه ندارد. البته در عقد موقت اگر زوجین بر سر پرداخت نفقه به توافق برسند، در این شرایط مرد ملزم به پرداخت نفقه می باشد.

۲_ تمکین زوجه 

بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، اگر زنی بدون مانع مشروع از انجام وظایف زوجیت امتناع کند، نفقه به وی تعق نخواهد گرفت. یکی از شروط اساسی تحقق نفقه، تمکین می باشد. البته در شرایطی که زن دارای عذر شرعی باشد و از ادای وظایق خود امتناع نماید باز هم مستحق دریافت نفقه می باشد.

نکته : مخالفت زن از شوهرش در این شرایط منجر به ناشزه شدن زوجه نمی شود، ناشزه شدن تنها در اثر مخالفت در مقابل اموری می باشد که بر مبنای وظایف زوجیت بر زوجه وجب می شود.

در چه صورتی نفقه به زن تعلق نمی گیرد ؟

چنانچه طلاق بین زوجین در حالت نشوز، انجام شود نفقه به زوجه تعلق نمی گیرد. (در شرایطی مانند نامناسب بودن محل سکونت زن، بیماری زوجه و یا بیمای واگیردار مرد، ترس از ضرر جسمی،شرافتی، جانی، مالی و غیره زن می تواند از شوهر خود تمکین نکند و با توجه به مواری که ذکر کردیم در این حالت نفقه به زن تعلق می گیرد.)

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی 

هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظائف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

وضعیت نفقه زن بعد از انحلال عقد نکاح

_ در صورتی که طلاق بائن باشد، زن هیچ گونه حقی در مقابل نفقه خود ندارد.

_ در صورتی که نکاح فسخ شود، زن دگر حق نفقه نخواهد داشت.

_ در شرایطی که زن باردار باشد، تا زمان وضع حمل مستحق دریافت نفقه می باشد.

_ اگر طلاق از نوع رجعی باشد، در زمان عده مرد موظف به پرداخت نفقه به زن می باشد.

_ چنانچه دلیل انحلال نکاح، فوت مرد باشد؛ تا پایان زمان عده وفات، زن می تواند از نزدیکانی که تکلیف به انفاق اقارب دارند اقدام به مطالبه نفقه نماید.

نمونه دادخواست مطالبه نفقه

متن دادخواست نفقه به شورای حل اختلاف

ریاست محترم شورای حل اختلاف

با سلام

احتراما مراتب دادخواهی موکل را به شرح ذیل به استحصار عالی می رساند؛

به موجب سند ازدواج شماره ……….. درتاریخ ۱۳۸۶/۰۹/۲۹ موکل به عقد دایم آقای ………. درآمده است لکن متاسفانه به مدت بیش از دو سال است که زوج منزل و زندگی مشترک را ترک کرده و از پرداخت نفقه و تامین مصادیق آن (مسکن مناسب، خوراک، پوشاک، هزینه های درمانی و …) به موکل امتناع می نماید فلذا با عنایت به مراتب فوق و با توجه به دلایل و مدارک ابرازی تقاضای صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت نفقه و عندالزوم ارجاع امر به کارشناس مربوطه مورد استدعا می باشد.

سخن نهایی

همان طور که در این مطلب به آن اشاره کردیم، در شرایطی که زن، از مرد تمکین کند، می تواند به سادگی اقدام به مطالبه نفقه خود از راه دادگاه خانواده و طرح شکواییه کیفری نماید. البته مطالبه نفقه تنها در نکاح دائم امکان پذیر است و در عقد موقت، در صورتی که زوجین بر سر پرداخت نفقه به توافق نرسیده باشند، مرد هیچ وظیفه ای در قبال پرداخت نفقه به زن ندارد. 

با توجه به این که برای مطالبه نفقه شرایط خاصی در نظر گرفته می شود و نگارش دادخواست این موضوع بسیار مهم می باشد، وجود هر گونه اشتباهی ممکن است باعث شکل گیری نتایج ناخوشایندی برای شما شود، بهتر است قبل از هر اقدامی با مجموعه ما تماس گرفته، تا کارشناس حقوقی وکیل کمک راهکارهای ضروری را در این خصوص به شما ارائه دهد.

سوالات متداول